Analyse conflict Georgie-Rusland

Georgië – het conflict

Afgelopen donderdagnacht viel het Georgische leger hun autonome regio Zuid-Ossetië binnen. Als directe reactie hierop marcheerde Rusland 150 tanks vanuit het Noorden richting de hoofdstad van Zuid-Ossetië, Tschinvali. Wat in de eerste paar uren leek op een oorlog alleen gefocust op het Zuid-Ossetische grondgebied, bleek na een paar uren een optimistische misconceptie: Russische bommenwerpers hadden hun doel verlegd naar Gori - precies in het midden tussen Tbilisi, de hoofdstad van Georgië, en Tschinvali - en Marneuli - ten zuiden van Tbilisi -, waar 3 doden vielen en meerdere gewonden. Het was duidelijk, dit zou een Georgisch-Russische oorlog worden. In de volgende analyse zal ik proberen uit te leggen wat Georgië dreef om Zuid-Ossetië in te vallen, hoe Rusland’s reactie uitgelegd kan worden en waarom de internationale wereld zoveel aandacht geeft aan dit conflict. In dit vraagstuk zal ik niet ingaan op het recht op zelfbeschikking van de Osseten.

Waarom viel Georgië Zuid-Ossetië binnen?
Na een bloedige onafhankelijkheids oorlog in 1993 kreeg Zuid-Ossetië zijn autonome status binnen de republiek Georgië. Onder toezicht van Russische peacekeepers zou de 70.000 inwoners tellende regio een eigen president krijgen en een eigen federale regering. Vermeld moet worden dat Zuid-Ossetië geen eigen staat wil zijn, maar zich wil herenigen met Noord-Ossetië, wat in Rusland ligt. In de afgelopen jaren zijn er af en toe conflicten geweest, met name aan de grens. De Georgische regering beschuldigt Rusland van het opstoken van Zuid-Ossetiërs tegen Georgië en verdenkt de Russen te infiltreren in de Zuid-Ossetische federale regering. De Zuid-Osseten en de Russen beschuldigen de Georgiërs van het uitoefenen van druk op de regio, het niet erkennen van de federale regering en van het smeden van een plan Zuid-Ossetië weer onder eigen toezicht te krijgen.

Afgelopen week laaide het conflict weer op. Toen afgelopen weekeinde de Zuid-Ossetische regering besloot uit voorzorg vrouwen, bejaarden en kinderen uit de hoofdstad te evacueren, terwijl er feitelijk nog niks aan de hand was; werd men in Georgië gespannen. Vuurgevechten aan de grens – volgens beide partijen door onprofessionele rebellen – lieten de situatie in zoverre escaleren dat de Zuid-Ossetische president besloot op donderdagavond de onafhankelijkheid uit te roepen. Dit leidde tot zoveel woede onder Georgiërs, dat Misha Saakashvili (president Georgië) besloot troepen naar Tschinvali te sturen en deze hoofdstad te heroveren. De 150 tanks en troepen die al maanden klaar stonden bij de Noord-Ossetische grens van Russische zijde, werden hierop direct ingezet en tegen het middag uur van vrijdag arriveerden deze ook bij de hoofdstad.

Rusland’s beweegredenen
Sinds Misha Saakashvili in 2003 middels de geweldloze rozenrevolutie aan de macht kwam, kijkt Rusland met een schuin oog naar Georgië. De pro-westerse president laat duidelijk weten niet van de Russische interventies gediend te zijn en de aspiraties om lid te worden bij de NAVO vallen niet in goede aarde bij buurland Rusland. Waarom is Rusland geïnteresseerd in een klein landje van minder dan 5 miljoen inwoners, met geen economische waarde? Het antwoord op die vraag is kort en eenvoudig: olie. Vanuit buurland Azerbeidzjan wordt olie van de Kaspische zee, door Georgië heen naar Turkije en Europa gepompt. Georgië is de enige mogelijke route, omdat niet alleen Azerbeidzjan en Armenië in een conflict zitten, maar ook de grens tussen Armenië en Turkije op slot zit. Voor Rusland, als oligarch, is de route een doorn in het oog. Door deze route zou Europa onafhankelijk kunnen worden van Russische olie en op dit moment zijn de enige inkomsten van Rusland haar grondstoffen en dan in het bijzonder olie.

Al maanden beweerd de Georgische overheid dat Russische troepen klaar staan bij de grens met Abchazië en Zuid-Ossetië. Deze twee separatistische regio’s zouden een makkelijke manier zijn Georgië te destabiliseren. De inval afgelopen donderdagnacht van Georgië in Zuid-Ossetië leek een goed excuus. Over de inval van Georgië in Zuid-Ossetië moet vooropgesteld moet worden dat Georgië ernstige schendingen heeft begaan in Zuid-Ossetië en er inderdaad ingegrepen moest worden. De proportie waarmee Rusland echter reageerde, is schokkend. Niet allen de honderdvijftig tanks waarmee ze oprukten naar de hoofdstad zijn op zijn minst curieus te noemen, maar met name de aanvallen op militaire basissen buiten Zuid-Ossetië zijn onnodig en tasten de territoriale integriteit van Georgië aan.

In de internationale pers vraagt men zich af of dit een geplande actie van Moskou is geweest, of een reddingsactie die op zoveel militaire tegenstand stuitte dat ze in paniek het uit de hand hebben laten lopen. Het laatste lijkt hier het meest voor de hand liggend. Hoewel Rusland duidelijk Georgië als onwenselijke democratische onderbuur ziet – waarbij men zich überhaupt moet afvragen in hoeverre Georgië democratisch is – lijkt de manier waarop gereageerd wordt, namelijk als eerste vanuit Beijing, niet op een strategisch geplande militaire actie om Georgisch gezag te ondermijnen. Ook het feit dat de eerste paar uren Moskou niet live wilde reageren op de situatie lijkt te indiceren op een uit de hand gelopen actie.

Het conflict
Wat is er in de afgelopen paar dagen gebeurd dat dit relatief kleine conflict uitgelopen is tot een wereldwijd vraagstuk? Allereerst is er natuurlijk de inmenging van de VS die Georgië ziet als een beacon of democracy en derhalve dit kleine landje steunt tegen dictatoriale buren; en is de manier waarop Rusland reageerde op Georgië buitenproportioneel en schokt dit de Internationale wereld. Ten tweede is voor een groot deel van de wereld de olieroute via Georgië belangrijk, zeker in tijden als deze. Maar ook niet onbelangrijk is het feit dat Rusland gemeend heeft haar burgers te beschermen en zou dit deuren kunnen openen naar acties ten opzichte van andere landen, mocht iedereen toekijken en niets doen.

De Verenigde Staten heeft sinds Misha Saakahsvili aan de macht kwam grootte interesse in het landje. Het verspreiden van democratie is altijd een hottopic geweest van President Bush en als buurland van Rusland zou het kunnen helpen de invloed van Rusland in te dringen. Het is geografisch strategisch om Georgië als ally te hebben. Op het moment dat Rusland bommen gooide afgelopen vrijdag en zaterdag op zowel militaire als civiele doelen in Georgië, was het voor de VS duidelijk welke kant ze moesten kiezen én dat ze aandacht aan dit conflict moesten geven.

Volgens Rusland beschermen zij hun volk in Zuid-Ossetië en is dat de hoofdreden dat zij in het conflict in moesten grijpen. Er wonen inderdaad veel Russen in Zuid-Ossetië, maar liefst 2/3 van alle Osseten heeft de Russische nationaliteit. Dit kort uitgelegd worden, omdat het geen etnische Russen zijn, maar Osseten die de Russische nationaliteit aangeboden hebben gekregen van Rusland in de afgelopen jaren. Dit zou gezien kunnen worden als een humanitaire actie, omdat de Osseten niet over een geldig internationaal paspoort beschikken. Dit is de ene kant van de medaille, aan de andere kant: wat als de Internationale gemeenschap toestaat dat Rusland haar volk beschermt op het territorium van een ander land? Dan lijkt de deur open voor legitieme aanvallen in alle postsovjet landen. Maar niet alleen het Russische volk moet hier genoemd worden, want ook kan men zich afvragen hoe legitiem het is dat Rusland Georgische soevereiniteit heeft geschonden. Als de Russen op Zuid-Ossetisch territorium gebleven waren, was dit een ander vraagstuk geweest.

De oplossing?
Afgelopen paar dagen is het conflict hoog opgelopen. Rusland heeft de kustlijn geblokkeerd met haar Marine, het Georgische leger heeft niet genoeg ammunitie en wapens voor al haar troepen en lijkt nu ook in de andere separatistische regio, Abchazië, een oorlog uitgebroken. De Georgiërs zijn bang voor de toekomst, boos op zowel Rusland als hun eigen president voor het uit de hand lopen van het conflict; en erg verdrietig dat dit in hun land gebeurt. De Osseten zijn ook bang, boos en verdrietig en velen zijn gevlucht naar het in Rusland liggende Noord-Ossetië. De vraag is of zij ooit nog weer terug in de republiek Georgië willen.

Rusland lijkt niet te willen onderhandelen, zelfs na het volledig terugtrekken van de Georgische troepen op zondagochtend uit Zuid-Ossetië, komen er extra clausules voor een staakt het vuren en schilderen de Russen de Georgiërs af als leugenaars en genocidenplegers. Georgië aan de andere kant wil haar nederlaag niet erkennen en beschuldigt Rusland van imperialistische agressor en genocidenpleger; wat de situatie tussen beiden landen niet ten goede komt.

De enige hoop ligt nu in handen van de Internationale wereld. Een wereld die al eerder gefaald heeft in voormalig Joegoslavië, Rwanda en Sudan. Die, naast een ellenlange discussie in de veiligheidsraad van de VN, haar diplomatieke onderhandelmethode na 3 dagen oorlog uit de kast haalt. Zowel de Osseten als de Georgiërs hopen dat dit iets uit zal halen, maar de vraag is ten zeerste of Rusland gehoor zal geven aan deze wanhoopskreet.